Lothariuskruis
voorkant Lothariuskruis
Een van de meest kostbare voorwerpen van de middeleeuwse goudsmeedkunst is het kruis van lotharius dat tegen het einde van de 10e eeuw ontstaan is. Dit processiekruis staat tegenwoordig op een voet uit de 14e eeuw. Het doet nog altijd als processiekruis dienst en staat tijdens de Hl. mis naast het hoofdaltaar in de mariakerk.
De kern van het kruis bestaat uit eikenhout. Een zijde bestaat uit gedreven goud en vergulde zilveren platen en is rijk versierd met edelstenen, parels en filigraanwerk. De andere zijde toont de gekruisigde Christus. De betekenis van het kruis wordt pas duidelijk wanneer men beide kruiszijden en de edele materialen waarmee het vervaardigd is, met elkaar in verbinding brengt. De edelstenen zijde zet de beschrijving die Johannes in zijn Openbaring van het Hemelse Jeruzalem geeft, om in het beeld van een gouden, met edelstenen versierde stad. Deze symbolisering van de hemelse stad wordt bijzonder duidelijk door de grote edelstenen in het midden. Deze zijn zo gevat, dat ze aan arcades van een tempel doen denken. Aan alle uiteinden van het kruis zijn drie parelachtige stenen te zien. Zij symboliseren de poorten van het Hemelse Jeruzalem die - volgens Johannes - uit twaalf parels bestaan. De parels omsluiten een blauwe saffier die als teken voor Gods troon geldt. De met edelstenen versierde zijde representeert zo de hemelse stad als het rijk van God. Twee stenen zijn vanwege hun grootte en afbeelding bijzonder opvallend. In het centrum van de kruisbalken bevindt zich een uit lagen bestaande veelkleurige sardonyx, waarin omstreeks het begin van onze tijdrekening het beeld van keizer Augustus met lauwerkrans gesneden is.
In tegenstelling tot het Lothariuskruis tonen vergelijkbare gemmenkruizen (met edelstenen versierde kruizen) in het centrum geen keizerlijke figuren, maar afbeeldingen van Christus. Het keizerlijke beeld op het lothariuskruis verwijst naar de vermoedelijke schenker van dit kruis,Otto 111 (983- 869), die zichzelf volgens de Romeinse traditie als plaatsvervanger van God op aarde beschouwde. De afbeelding van Augustus is als zodanig dus gelijkwaardig aan een afbeelding van Christus op een gemmenkruis. Het bergkristal beneden op de kruisbalk dateert uit de 9e eeuw. In spiegelbeeld is de inscriptie "XPE ADIVVA HLOTARIUM REGem " (Christus, help koning lo- tharius) te lezen. De inscriptie omlijst een profielafbeelding van koning Lotharius II (855-869). Sinds de 19e eeuw wordt het kruis vanwege de inscriptie Lotharkruis genoemd.
Ook de gegraveerde zijde is niet alleen symbolisch voor de offerdood van Christus, maar tegelijkertijd een teken voor zijn overwinning op de dood. De gekruisigde draagt geen doornenkroon, maar ontvangt uit de hand van zijn Hemelse Vader een lauwerkrans als symbool voor zijn zegevieren. Deze krans correspondeert met de lauwerkrans van Augustus en onderstreept zo de interpretatie dat de Augustuscam mee (gesneden steen) identiek is aan een afbeelding van Christus. Het lichaam van Christus aan het kruis is expressief uitgebeeld. Zijn ogen zijn gesloten en hij heeft een open wond aan zijn zijde. Zon en maan - op de uiteinden van de dwarsbalken gepersonificeerd - verhullen hun gezicht als teken van rouw. Aan de voet van het kruis wordt een kronkelende slang getoond als symbool voor de overwinning op het kwade. De gegraveerde zijde wekt in vergelijking met de met edelstenen bezette zijde een eenvoudige indruk. Het kostbare materiaal onderstreept eens te meer de verwijzing naar de hemelse stad. Goud symboliseert een stralend licht en daarmee de Hemelse Zaligheid Gods
. 
achterkan Lotharius kruis
|
|
|
