Vakantieplannen naar Frankrijk: check: Opreisfrankrijk.nl

 


 

 

Arc-et-Senans

Omgeving Arc-et-Senans

Arc-et-Senans is bekend dankzij de door Ledoux (1736-1806) ontworpen Saline Royale. Ledoux heeft een ideale stad, Chaux genaamd, gepland rond een zoutziederij. Slechts een aantal gebouwen zijn daadwerkelijk gerealiseerd. Deze gebouwen zijn tot stand gekomen tussen 1775 en 1779. Ze bevinden zich in een halfronde opstelling. Opdrachtgever was Lodewijk XV en vervolgens Lodewijk XVI. De koninklijke familie heeft veel verdiend aan de verkoop en belastingen op zout.

De gebouwen van Ledoux in Arc et Senans vormen een half ronde cirkel

De zoutziederij bevond zich dicht bij de bossen van Chaux, zodat er voldoende brandhout aanwezig was voor de ketels met pekelnat. De fabriek werd gesloten in 1895. De geplande productie werd niet gehaald en nieuwe technieken maakten de ziederij achterhaald.

De gradatiehuizen met in het midden de woning van de directeur

De gebouwen die bestemd waren als gradatiehuizen staan op een horizontale as. Deze as zou worden geflankeerd door twee halve cirkels, zodat er een ovaal grondplan ontstaat. De halve cirkels zouden worden gevormd door de oriëntatie van de gevels van de gebouwen. Ze zijn opgebouwd uit parallel lopende halve ringen. Enkel in het zuiden is de binnenste ring daadwerkelijk tot stand gekomen. Het gebouw dat tegenwoordig dient als toegangsgebouw was bedoeld voor rechtspraak en als gevangenis en huis van de wacht. Ook de gemeenschapelijk oven en de wasplaats waren er gevestigd.

Het gebouw dat tegenwoordig dient als ingang

De directeurswoning bevond zich tussen twee langgerekte fabrieksgebouwen De gradatiehuizen) in. Volgens de oorspronkelijke planning zou het zich in het centrum van Chaux bevinden. De directie zetelde op de begane grond en de eerste verdieping van dit gebouw. Op de eerste verdieping was er een ruimte die doordeweeks diende als overloop, maar op zondag dankzij de toevoeging van een altaar oogde als het middenschip van een kerk. Hier werden diensten gehouden. Op deze wijze werd de hiërarchische positie van de directeur nogmaals bevestigd. Er was echter ook een praktische reden voor deze opstelling. Diefstal van het kostbare zout werd op deze wijze zoveel mogelijk voorkomen. Gaten in de muren van de directeurswoning zorgen ervoor dat de arbeiders vanuit meerdere hoeken bekeken konden worden. Hierdoor werden de arbeiders aangespoord tot hard werken en 'goed' gedrag. Na lange dagen hard werken was privacy hun evenmin toebedeelt. Zij deelden met het gezin één kamer. Meerdere gezinnen deelden één keuken.

De directeurswoning in Arc-et-Senans

De overige gebouwen die een halfronde cirkel vormen dienden als werkplaatsen, pakhuizen en arbeiderswoningen. In het voormalige kuipersgebouw is tegenwoordig het musée Ledoux Lieu du Sel gevestigd. Er zijn maquettes van visionaire projecten van Ledoux te zien. Ook gravures, foto's en audiovisueel materiaal wordt aangewend om een beeld van zijn oeuvre te scheppen.

De tekeningen van Ledoux's ideale stad zijn vergezeld van teksten. Uit die teksten blijkt zijn streven om de maatschappij met behulp van de architectuur te verbeteren. Hij heeft onder andere een gebouw ontworpen dat is gewijd aan de cultus voor morele waarden.

Het huis van de klerk

De cirkel en andere stereometrische vormen uitgangspunten in het ontwerp. Dat is kenmerkend voor Ledoux en andere revolutionaire neo-classicistische architecten. Niet alleen de bouwlichamen en het grondplan zijn opgebouwd uit dergelijke geometrische patronen, ook kleinere architectonische elementen. Enkele zuilen zijn bijvoorbeeld opgebouwd uit rechthoekige en cirkelvormige schijven. Dergelijke elementen ogen zeer decoratief. Dit geldt ook voor het muuroppervlak, hier steken naar voren wijkende steenblokken vaak af tegen de vlakke gedeelten van de muur. De enige figuratieve versieringselementen bestaan uit ketels waaruit het pekelnat vloeit.

Arc-et-Senans is een bijzonder voorbeeld van stadsplanning, gevoed door eeuwenoude opvattingen over de ideale stad. Geometrische vormen waren al eeuwenlang geliefd in verhandelingen en ontwerpen over idealistische stadsplanning. Verhandelingen over de ideale stad gaan terug tot en met de oudheid. Sinds Alberti (1404-1472) werd de cirkel en de bolvorm als volmaakt en goddelijk beschouwd. In de absolutistische paleizen werd ook vaak gebruik gemaakt van dergelijke grondplannen.

In 1982 is dit project van Ledoux uitgeroepen tot internationaal erfgoed.